Ngày 20/3/2017, Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Hà Nội đã tổ chức hội nghị lấy ý kiến đóng góp vào dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự, các ý kiến đại biểu cho rằng dự thảo Luật vẫn còn nhiều nội dung cần tiếp tục rà soát, sửa đổi trước khi trình QH thông qua. Trong đó, khung hình phạt cho các loại tội phạm về môi trường, an toàn thực phẩm chưa tương xứng với mức độ phạm tội gây ra cho cộng đồng, xã hội.
Hài hòa giữa yêu cầu phòng, chống tội phạm và bảo đảm quyền con người, quyền công dân
Về phạm vi chịu trách nhiệm hình sự của người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi (khoản 2 Điều 12 của BLHS năm 2015), Thẩm phán Trương Việt Toàn, Phó Chánh tòa Hình sự TAND TP Hà Nội nêu ý kiến, việc liệt kê 28 tội danh như dự thảo Luật là không hợp lý với tinh thần xây dựng luật, bởi có những quy định người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về cả tội ít nghiêm trọng. Thẩm phán Trương Việt Toàn đề nghị cần quy định chung như Bộ luật Hình sự năm 1999 là: “Người từ đủ 14 tuổi trở lên, nhưng chưa đủ 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng”. Đây cũng là đề nghị của Phó giám đốc Công an TP Hà Nội Đinh Văn Toản. Theo Thiếu tướng Đinh Văn Toản, việc quy định như Bộ luật Hình sự năm 1999 đã đáp ứng được yêu cầu phòng chống tội phạm và thực tiễn thực hiện không nảy sinh vướng mắc. Về quy định này, Chán án Tòa án nhân dân Hà Nội Nguyễn Hữu Chính cho rằng, mong muốn của cơ quan soạn thảo là thể hiện chính sách nhân đạo, tuy nhiên việc liệt kê các tội danh là chưa hợp lý. Trong tình hình tội phạm hiện nay, nếu loại trừ thì rất có thể các thế lực thù địch, tổ chức tội phạm sẽ lợi dụng trẻ em để khủng bố, chống chính quyền.
Phó Trưởng đoàn Ngọ Duy Hiểu tổng hợp, tiếp thu các ý kiến đóng góp
Về quy định xử lý trách nhiệm hình sự chuẩn bị phạm tội đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, tại điểm b, khoản 2, điều 14 dự thảo Luật, Phó viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân TP Hà Nội Nguyễn Văn Dũng đề nghị bỏ quy định này bởi khi chuẩn bị phạm tội tức là chưa có hậu quả xảy ra, không thể xác định được tỷ lệ thương tật cũng như người bị hại thì không thể đủ các yếu tố cấu thành tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác. Công an TP Hà Nội đề nghị lấy lại quy định của BLHS năm 1999 là “người chuẩn bị phạm một tội rất nghiêm trọng hoặc một tội đặc biệt nghiêm trọng, thì phải chịu trách nhiệm hình sự” để đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm.
Đóng góp ý kiến vào dự thảo Luật, Thẩm phán Nguyễn Thị Xuân Thu (Tòa án nhân dân TP Hà Nội) bày tỏ tán thành với cách phân loại tội phạm pháp nhân thương mại căn cứ vào tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội do cá nhân thực hiện để quy định tương ứng hành vi phạm tội của pháp nhân thương mại. Thẩm phán Nguyễn Thị Xuân Thu đề nghị mở rộng trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại đối với Tội tài trợ khủng bố (Điều 300) và Tội rửa tiền (Điều 324). Đóng góp ý kiến vào quy định này, PGS. TS. Cao Thị Oanh (Khoa Pháp luật Hình sự - Trường ĐH Luật Hà Nội) cho rằng phân loại tội phạm pháp nhân thương mại theo hướng liệt kê trong dự thảo Luật là dài dòng, không rõ nghĩa; đề nghị sửa quy định này thành: Phân loại tội phạm đối với pháp nhân thương mại xác định theo loại tội phạm đối với cá nhân tương ứng.
Đối với quy định xác định hàm lượng chất ma túy để quy ra khối lượng hoặc thể tích, có ý kiến đề nghị dự thảo Luật nên có quy định về cách thức xác định khối lượng, thể tích chất ma túy một cách khái quát nhất làm căn cứ truy cứu trách nhiệm hình sự. Đối với tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc, có ý kiến đề nghị cần quy định rõ "5.000.000 đồng trở lên” là giá trị số tiền hoặc hiện vật dùng đánh bạc của mỗi chiếu bạc hay là tổng giá trị của cả 2 chiếu bạc. Ngoài ra, đối với các tội liên quan đến sản xuất, buôn bán hàng cấm; buôn bán, vận chuyển động vật hoang dã, cần cân nhắc các quy định về xác định giá trị, bởi đã là hàng cấm, động vật hoang dã thì không có cơ sở nào để xác định giá.
Tăng khung hình phạt đối với tội phạm môi trường, an toàn thực phẩm
Theo Luật sư Trương Văn Dũng (Hội Luật gia TP Hà Nội), cho rằng, việc lượng hóa cụ thể các tình tiết định tính, định lượng làm căn cứ để định tội hoặc định khung hình phạt như trong luật là rất hay. Tuy nhiên, đối với nhóm tội về an toàn thực phẩm và môi trường, dường như chúng ta còn xem nhẹ. Các quy định định lượng làm căn cứ để xử lý hành chính và xử lý hình sự cần phải xiết chặt hơn. Bởi thực tế thời gian có, có những vụ việc gây ô nhiễm môi trường nhưng mức định lượng xả thải ra môi trường và tỷ lệ vượt thông số môi trường nguy hại theo quy định chưa phải xử lý hình sự. Ngoài ra, cần phải bổ sung thêm điều khoản: Trong trường hợp mà xử lý hành chính mà vẫn tái phạm liên tục, thì cần phải xử lý hình sự, mặc dù giới hạn gây ô nhiễm ở mức xử lý hành chính.
Về các quy định xử lý hình sự đối với các hành vi vi phạm pháp luật về an toàn thực phẩm, Viện trưởng Viện KSND huyện Phúc Thọ, TP Hà Nội Nguyễn Khắc Đại nêu ý kiến, quy định người phạm tội khi chế biến, cung cấp hoặc bán thực phẩm mà biết rõ là thực phẩm có sử dụng chất cấm; dư lượng vượt ngưỡng cho phép; thực phẩm không bảo đảm quy trình vệ sinh an toàn thực phẩm và ngoài danh mục được phép sử dụng hoặc không rõ nguồn gốc xuất xứ... thì mới bị xử lý hình sự sẽ gây khó cho cơ quan tiến hành tố tụng trong thực tế, căn cứ vào đâu để chứng minh sự "biết rõ" này? Do đó, cần phải sửa đổi bảo đảm tính khả thi.
Phát biểu tại Hội nghị Đồng chí Ngọ Duy Hiểu - Phó trưởng Đoàn ĐBQH TP Hà Nội hoan nghênh những ý kiến đóng góp tâm huyết, trách nhiệm của các đại biểu. Việc xây dựng Bộ luật Hình sự cần căn vào Bộ luật Hình sự năm 1999 và đặc biệt là tình hình đấu tranh tội phạm của nước ta hiện nay. Dường như, thời gian qua chúng ta tập trung vào nhóm tội phạm lạm dụng quá nhiều; trong khi nhóm tội phạm về môi trường, an toàn thực phẩm còn bị xem nhẹ, hình phạt chưa tương xứng. Ngay tội cố ý làm trái, chúng ta vẫn chưa xử được những người phê duyệt các loại dự án gây lãng phí, thiệt hại hàng triệu USD. Rồi việc quy hoạch nhưng lại phá nát như hiện nay, ai chịu trách nhiệm, xử lý như thế nào. Pháp luật cần phải hướng tới, xử lý từ xa các loại tội phạm này.
NGỌC ÁNH