Dự án Luật Phòng chống tham nhũng (sửa đổi) đã mở rộng phạm vi áp dụng ra khu vực ngoài nhà nước, xử lý tài sản tăng thêm không giải trình được về nguồn gốc, cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập... vẫn là những nội dung được quan tâm.

Cơ quan nào kiểm soát tài sản, thu nhập?

Trong báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý một số vấn đề lớn của Dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga cho biết: Về cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập, trong các lần thảo luận trước, đa số ý kiến đại biểu Quốc hội tán thành với phương án 2 của Dự Luật do Chính phủ trình là giao cho Thanh tra Chính phủ, Thanh tra các bộ, ngành, Thanh tra tỉnh kiểm soát tài sản, thu nhập của những người kê khai công tác tại các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và chính quyền địa phương; các cơ quan khác và tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội chịu trách nhiệm kiểm soát tài sản, thu nhập của người kê khai công tác trong cơ quan, tổ chức mình; ý kiến khác đề nghị Thanh tra Chính phủ chỉ kiểm soát tài sản, thu nhập của người giữ chức vụ từ Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh và tương đương trở lên. 
Theo Chủ nhiệm Lê Thị Nga: UBTV Quốc hội nhận thấy, Luật Phòng chống tham nhũng hiện hành quy định cơ quan có thẩm quyền kiểm soát tài sản, thu nhập là cơ quan quản lý trực tiếp người có nghĩa vụ kê khai tại các cơ quan, tổ chức, đơn vị. Quy định này dẫn đến quá nhiều cơ quan có chức năng quản lý bản kê khai và xác minh tài sản, thu nhập; cán bộ làm công tác này thực chất là cán bộ làm công tác tổ chức thiếu nghiệp vụ, kinh nghiệm về kiểm soát tài sản, thu nhập dẫn đến việc thực hiện còn hình thức, hiệu quả thấp. Để khắc phục những hạn chế này thì việc sửa đổi mô hình cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập cần theo hướng tăng cường một bước tính tập trung, đồng thời cũng phải phù hợp với thực tiễn tổ chức bộ máy nhà nước ta hiện nay, bảo đảm tính khả thi. Nếu theo phương án 1 của Dự Luật do Chính phủ trình, giao cơ quan thanh tra kiểm soát tài sản, thu nhập hoặc thành lập cơ quan chuyên trách để kiểm soát tài sản, thu nhập thì có thể gây quá tải, thiếu khả thi, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của cơ quan này, nhất là trong điều kiện dự thảo Luật đã mở rộng đối tượng có nghĩa vụ kê khai và giao thêm nhiều thẩm quyền cho Cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập. 

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga

“Do đó, tán thành với đa số ý kiến đại biểu, đề nghị Quốc hội cho chỉnh lý Điều 30 theo hướng giao cho Thanh tra Chính phủ, Thanh tra các bộ, ngành, Thanh tra tỉnh kiểm soát tài sản, thu nhập của những người thuộc diện kê khai công tác tại các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và chính quyền địa phương; các cơ quan khác và tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội chịu trách nhiệm kiểm soát tài sản, thu nhập của người kê khai công tác trong cơ quan, tổ chức mình”- Chủ nhiệm Lê Thị Nga nêu.

Trình 2 phương án xử lý tài sản, thu nhập tăng thêm không trình được

Liên quan đến quy định phương án xử lý tài sản, thu nhập tăng thêm giải trình không hợp lý về nguồn gốc (Điều 52), sau khi tiếp thu ý kiến đại biểu, UBTV Quốc hội cũng phân tích ưu, nhược điểm của từng phương án: Phương án thu thuế; phương án xử phạt hành chính; phương án xem xét, giải quyết tại Tòa án.

Chủ nhiệm Lê Thị Nga cho biết: UBTV Quốc hội đề nghị Quốc hội cho ý kiến về 02 phương án: Phương án 1: Việc xử lý tài sản, thu nhập tăng thêm mà người có nghĩa vụ kê khai giải trình không hợp lý về nguồn gốc sẽ do Tòa án xem xét, quyết định. Trong trường hợp kết luận tài sản, thu nhập tăng thêm mà người có nghĩa vụ kê khai giải trình không hợp lý về nguồn gốc thì trong thời hạn 30 ngày, kể từ ngày ban hành Kết luận xác minh, Cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập phải chuyển Kết luận xác minh và các tài liệu có liên quan đến Tòa án nhân dân có thẩm quyền để yêu cầu xem xét, quyết định về tính hợp lý của việc giải trình và xử lý đối với tài sản, thu nhập này.

Phương án 2: Trường hợp kết luận tài sản, thu nhập tăng thêm mà người có nghĩa vụ kê khai giải trình không hợp lý về nguồn gốc và cơ quan có thẩm quyền cũng không chứng minh được tài sản, thu nhập này do vi phạm pháp luật mà có thì trong thời hạn 30 ngày, kể từ ngày ban hành Kết luận xác minh, Cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập chuyển vụ việc cho Cơ quan quản lý thuế có thẩm quyền yêu cầu thu thuế thu nhập cá nhân theo quy định của pháp luật về thuế. Việc thu thuế này không loại trừ việc xử phạt vi phạm hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự và tịch thu tài sản đối với người có nghĩa vụ kê khai, nếu các cơ quan có thẩm quyền trong quá trình xử lý vi phạm hành chính, giải quyết vụ án hình sự mà chứng minh được tài sản, thu nhập này do vi phạm pháp luật mà có.

Trong quá trình thảo luận tại Kỳ họp này, các đại biểu vẫn bày tỏ những băn khoăn trước các phương án này. Theo đại biểu Nguyễn Ngọc Phương (đoàn Quảng Bình): Việc đưa ra tòa sẽ có nhiều điểm vướng về quyền sở hữu tài sản đã đăng ký, đồng thời sẽ phát sinh quá nhiều vụ việc cho tòa. Đại biểu bày tỏ sự đồng tình với phương án 2, nếu không chứng minh được về nguồn gốc tài sản tăng thêm, nên chuyển cơ quan thuế.

Đại biêu Tô Văn Tám (đoàn Kon Tum) dù thiên về phương án 1 bởi một số ưu điểm. Tuy nhiên, đại biểu cho rằng, phải giải quyết được mấy vấn đề. Về vấn đề chứng minh: Người có nghĩa vụ kê khai phải giải trình về nguồn gốc, nhưng cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập cho rằng không hợp lý, khi đó quyền chứng minh thuộc về tòa, nhưng việc này không đơn giản. Một vấn đề nữa là giải quyết được việc quá tải tại tòa khi trong luật cũng chưa có quy định nào giao nguồn lực cho tòa làm việc này. Nếu không giải quyết được những vấn đề này, nên tính phương án khác.