Thực hiện kế hoạch hoạt động, Đoàn ĐBQH thành phố Hà Nội đã thành lập Đoàn và tiến hành khảo sát “Việc thực hiện chính sách pháp luật về đảm bảo môi trường tại các làng nghề truyền thống trên địa bàn thành phố Hà Nội”. Tham gia Đoàn khảo sát có 14 vị đại biểu Quốc hội trong Đoàn và đại diện một số cơ quan, đơn vị của Trung ương và Thành phố. Đoàn khảo sát đã chia thành 2 Tổ tiến hành khảo sát trực tiếp tại UBND các huyện: Hoài Đức, Đông Anh, Thạch Thất, Phú Xuyên, Thường Tín, Gia Lâm và các làng nghề truyền thống trên địa bàn các xã: Cổ Loa, Liên Hà, Vân Hà (huyện Đông Anh); Phùng Xá, Canh Nậu, Dị Nậu (huyện Thạch Thất); Dương Liễu, Minh Khai, Sơn Đồng (huyện Hoài Đức); Chuyên Mỹ, Phú Yên, Vân Từ (huyện Phú Xuyên); Hòa Bình, Duyên Thái, Tiền Phong (huyện Thường Tín); Kiêu Kỵ, Bát Tràng, Ninh Hiệp (huyện Gia Lâm).
Kết thúc đợt khảo sát thực tế, Đoàn khảo sát đã có buổi làm việc với UBND Thành phố và các sở, ngành liên quan. Qua nghiên cứu báo cáo và trực tiếp khảo sát tại một số làng nghề truyền thống trên địa bàn thành phố Hà Nội, Đoàn ĐBQH Thành phố tổng hợp kết quả cho thấy, cả nước có 52 nghề thủ công truyền thống thì thành phố Hà Nội có 47 nghề, chiếm 90% số nghề truyền thống của cả nước, các nghề được phân bố khắp các quận, huyện, thị xã của thành phố. Tổng số làng nghề và làng có nghề lên tới 1.350 làng, trong đó có gần 300 làng nghề được công nhận. Hầu hết các làng nghề được công nhận đều đáp ứng tiêu chuẩn về vệ sinh môi trường hoặc đã có các đề án, dự án nghiên cứu đánh giá tác động môi trường và có biện pháp xử lý khắc phục ô nhiễm môi trường.
Tuy nhiên, qua khảo sát cho thấy, hầu hết các làng nghề đều bị ô nhiễm ở phạm vi khá rộng và nghiêm trọng với nhiều dạng khác nhau: ô nhiễm tiếng ồn, ô nhiễm chất thải rắn, nước thải, không khí... Khối lượng chất thải trung bình một ngày ra môi trường tương đối lớn (như chất thải rắn (40 tấn/ngày); nước thải phát sinh khoảng 600m3 /ngày; khí thải chiếm tỷ lệ ít, chủ yếu từ môt số làng nghề sản xuất đồ gỗ phát sinh trong quá trình phun sơn PU cho sản phẩm...)
Tại một số làng nghề, dễ nhận thấy ngay tình hình ô nhiễm nguồn nước, không khí mà không cần thông qua quan trắc. Qua lựa chọn theo phương pháp điểm ngẫu nhiên, các Tổ khảo sát đã tiến hành lấy mẫu tại một số cụm điểm làng nghề truyền thống và kết quả xét nghiệm mẫu cho thấy các nơi này đã bị ô nhiễm với mức độ khác nhau.
Đoàn khảo sát đánh giá, công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về bảo vệ môi trường tuy đã được triển khai song chưa sâu rộng và thường xuyên, chưa tập trung vào các đối tượng cần được tuyên truyền. Chưa chủ động xây dựng kế hoạch riêng cho công tác tuyên truyền về bảo vệ môi trường làng nghề truyền thống. Qua khảo sát trực tiếp tại làng nghề, còn có tình trạng hạn chế trong việc tiếp cận, cập nhật văn bản pháp luật có liên quan, gây ảnh hưởng đến kết quả triển khai thực hiện các quy định.
Tại một số ít làng nghề được đầu tư hệ thống xử lý nước thải nay đã lạc hậu và xuống cấp, do đó việc xử lý không đạt quy chuẩn về nước thải trước khi thải ra môi trường; việc đầu tư công nghệ, công suất xử lý nước thải tại một số làng nghề còn chưa thực tế, tính hiệu quả chưa cao, công tác bảo trì, bảo dưỡng chưa được quan tâm; chưa có công tơ đo lưu lượng để đo đếm hoặc theo dõi chính xác lượng nước thải; nước thải sinh hoạt và nước thải từ làm nghề chưa được tách riêng đối với khu dân cư.
Tại một số làng nghề, công tác thanh tra, kiểm tra việc đảm bảo môi trường còn gặp nhiều khó khăn, hiệu quả xử lý vi phạm chưa rõ nét; việc phối hợp giữa người dân với các lực lượng chuyên môn trong phát hiện và đấu tranh phòng, chống vi phạm các quy định về bảo vệ môi trường còn chưa quyết liệt. Có một số xã chưa hoàn thành các thủ tục pháp lý về bảo vệ môi trường và xử lý chất thải làng nghề như việc: hộ gia đình ký cam kết bảo vệ môi trường còn hạn chế, mang tính hình thức, việc thực hiện quan trắc môi trường chưa được quan tâm, thực hiện thường xuyên...
Tại một số làng nghề Đoàn đến khảo sát, trang thiết bị, phương tiện thu gom chất thải còn thiếu, chưa đúng tiêu chuẩn quy định (túi đựng chất thải, thùng chứa chất thải, nơi lưu giữ chất thải...). Hệ thống phòng cháy, chữa cháy chưa được quan tâm. Đa số cơ sở không theo dõi được số lượng chất thải; quá trình xử lý các loại chất thải này. Hình thức xử lý chất thải rắn phổ biến là đốt, tiêu hủy tự nhiên.
Kết thúc khảo sát, Đoàn ĐBQH TP Hà Nội đề nghị Quốc hội nghiên cứu bổ sung Luật Bảo vệ môi trường về chế định quy định chi tiết về bảo vệ môi trường làng nghề truyền thống nhằm bảo tồn một số ngành nghề sản xuất của dân tộc, đồng thời quy định bắt buộc di dời một số ngành nghề gây ô nhiễm ra khỏi khu dân cư.
Đề nghị Chính phủ nghiên cứu, sớm ban hành quy định riêng về bảo vệ môi trường làng nghề đáp ứng nhu cầu vừa phát triển kinh tế nông thôn, vừa bảo vệ môi trường bền vững; Rà soát, ban hành bổ sung các quy định thống nhất về chính sách cho làng nghề truyền thống; giao một cơ quan làm đầu mối quản lý làng nghề để việc thực hiện thông suốt tránh việc quản lý chồng chéo giữa các cơ quan, các ngành; ban hành cơ chế tài chính đặc thù trong việc xây dựng và triển khai thực hiện các quy hoạch, kế hoạch, dự án trọng điểm; đầu tư các công trình xử lý môi trường nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường.
Đề nghị Chính phủ chỉ đạo liên bộ: Bộ Tài nguyên và Môi trường và Bộ Tài chính sửa đổi Thông tư 45/TTLT-BTC-BTNMT ngày 30/3/2010 hướng dẫn về quản lý kinh phí sự nghiệp môi trường để phủ hợp với nhiệm vụ chi cho công tác bảo vệ môi trường trường hiện nay; quy định rõ đơn giá, định mức cho đầu tư vận hành công trình xử lý nước thải tại các làng nghề và định mức hỗ trợ từ ngân sách nhà nước, xác định mức thu từ các hộ xả thải; định mức đơn giá cho xử lý chất thải rắn, xác định mức thu cho các hộ sản xuất tại các làng nghề. Nghiên cứu, ban hành văn bản quy định về tổ chức biên chế công chức, viên chức làm công tác môi trường tại các xã. Đề nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Y tế có cơ chế tăng cường kiểm tra sức khỏe cho người dân trong khu vực làng nghề bị ô nhiễm.
Đối với UBND thành phố Hà Nội, đề nghị tập trung chỉ đạo các Sở, UBND quận, huyện, thị xã triển khai có hiệu quả Kế hoạch 235/KH-UBND ngày 31/12/2015 về việc thực hiện công tác bảo vệ môi trường làng nghề trên địa bàn Thành phố Hà Nội giai đoạn 2016 - 2020. Kiểm tra, thanh tra thường xuyên, định kỳ, đột xuất việc chấp hành các quy định pháp luật; kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm các vi phạm, nhất là một số vụ điển hình, nghiêm trọng vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường; công bố công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng. Phê duyệt “Đề án bảo vệ môi trường làng nghề trên địa bàn Thành phố Hà Nội đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030” và Kế hoạch triển khai “Hỗ trợ kinh phí xử lý ô nhiễm môi trường làng nghề trên địa bàn Thành phố Hà Nội giai đoạn 2016 – 2020”. Từng bước nghiên cứu, quy hoạch chuyển đổi một số nghề và định hướng phát triển kinh tế tại một số làng nghề gây ô nhiễm; quan tâm, có lộ trình di chuyển việc sản xuất ra khỏi khu dân cư.
Đối với UBND các quận, huyện, thị xã có làng nghề truyền thống cần tăng cường, đổi mới công tác phổ biến giáo dục pháp luật về bảo vệ môi trường, nhất là môi trường tại các làng nghề; nghiên cứu thay đổi phương thức tuyên truyền hiệu quả theo hướng càng gần và trực tiếp đến tận nhà dân càng tốt, thông qua các thông tin, hình ảnh cảnh báo gây hại cho sức khỏe do ô nhiễm gây ra; Đổi mới (hình thức, nội dung) công tác tuyên truyền, phổ biến các quy định về bảo vệ môi trường làng nghề đối với các hộ, cơ sở sản xuất kinh doanh và chính quyền cấp xã; tăng cường công tác hướng dẫn chuyên môn tới các hộ kinh doanh về ý thức pháp luật trong bảo vệ môi trường. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra việc chấp hành các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường tại các làng nghề. Phát hiện, xử lý nghiêm các vi phạm và tuyên truyền để nhân dân biết. Bổ sung thêm cán bộ làm công tác môi trường cho các xã có nghề và làng nghề truyền thống; Rà soát, đào tạo, bồi dưỡng, thay thế đội ngũ cán bộ môi trường theo chế độ hợp đồng hiện có trên cơ sở thực hiện Quyết định số 5444/QĐ-UBND ngày 21/10/2009 về việc bổ sung lao động hợp đồng làm công tác quản lý môi trường tại các xã, phường, thị trấn thuộc Thành phố Hà Nội nhằm nâng cao năng lực của đội ngũ này. Chỉ đạo UBND cấp xã tổ chức thu các loại phí bảo vệ môi trường theo quy định của pháp luật đối với các hộ, cơ sở sản xuất kinh doanh trong làng nghề nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng làng nghề về bảo vệ môi trường, tạo nguồn thu cho công tác khắc phục ô nhiễm môi trường và xây dựng các công trình xử lý chất thải trên địa bàn...
MINH TÚ